Bajesdorp, broedplaats in samenwerking met ex-krakers: ‘Buzz die de wijk nodig heeft’

Voor de nieuwe broedplaats Bajesdorp, op het terrein van de voormalige Bijlmerbajes, werken de ex-krakers met gemeente en de ontwikkelaar van het Bajeskwartier samen.
Edo Dijksterhuis12 mei 2021, 11:23

Woensdag is de eerste symbolische baksteen gelegd voor Bajesdorp, de nieuwe broedplaats op het terrein van de voormalige Bijlmerbajes. Kunstenaars en andere creatieven kraakten hier in 2003 de cipierswoningen en stichtten een gemeenschap. Toen het terrein werd verkocht, overlegden zij met het rijk en later de gemeente over de mogelijkheid zich permanent te kunnen vestigen. “We hebben lang naar dit moment toegewerkt,” zegt Nina Karim van Oort, documentairemaker en toekomstig bewoner. “Nu breekt een minstens zo belangrijke fase aan, waarin we de laatste financiering bij elkaar moeten krijgen.”

Bajesdorp wordt neergezet in samenwerking met de ontwikkelaar die het nieuwe Bajeskwartier eind 2025 denkt op te leveren (Bajeskwartier Ontwikkeling cv, een consortium van AM, Cairn en AT Capital). “Meteen nadat wij de tender hadden gewonnen, zijn we met elkaar gaan praten,” zegt Harko Kloeze, die met Heino Vink optreedt als projectdirectie van Bajeskwartier. “In Bajeskwartier komen niet alleen woningen maar ook een school, horeca, kantoren, een biomarkt en een designcluster met maker spaces en een tentoonstellingsruimte. Een broedplaats past daarbij. Die zorgt voor levendigheid en creativiteit, de buzz die zo’n wijk nodig heeft.”

Experiment
De ongebruikelijke combinatie van ex-krakers en vastgoedontwikkelaars was niet mogelijk geweest zonder de gemeente. Die koopt de grond waar de voormalige directeurswoning op stond en geeft die in erfpacht aan de bewoners. “Bajesdorp is een experiment dat we graag zien in de stad: een coöperatieve woonvorm in combinatie met broedplaatsen,” zegt Lisa den Oudendammer, woordvoerder van wethouder Marieke van Doorninck.

“Bijzonder is dat het initiatief al op deze locatie gevestigd is, dat Bajesdorp de woon- en werkvormen zelf wil realiseren én de realisatie uit het economisch verkeer haalt zodat het gegarandeerd voor de lange termijn betaalbare woon- en werkplekken voor kunstenaars zijn.”

Duurzaamheid en gezondheid staan in Bajeskwartier hoog in het vaandel. “De hele wijk is energieneutraal,” vertelt Vink. “In de gevangenistoren komt een verticaal park en is plaats voor stadslandbouw. De beplanting in de openbare ruimte vangt fijnstof af. En auto’s worden geparkeerd in één centrale garage, waardoor bewoners worden gestimuleerd een stukje te lopen. Het is onze ambitie dat toekomstige bewoners gemiddeld twee jaar langer leven.”

Ook Bajesdorp heeft duurzaamheid hoog in het vaandel. De broedplaats beheert een tuin die wordt opgekweekt tot voedselbos. Die dient nu als afhaalpunt voor biologische groenteuit de regio en veganistisch restaurant. Van Oort: “Hoewel de balans tussen duurzaamheid en betaalbaarheid best lastig is, maken we in de bouw zo veel mogelijk gebruik van gerecycled materiaal. De eerste baksteen die vandaag gelegd is, is niet van steen maar gemaakt uit de balken van de cipierswoningen.”

Vrijkoop
“Een nieuwe wijk heeft prikkels nodig en die geven wij. De begane grond van ons pand
wordt publiek toegankelijk en we willen projecten doen met de leerlingen van de school die naast ons komt. Bajesdorp is een open plek voor creativiteit en experiment en we hopen op flink wat kruisbestuivingen,” aldus Van Oort.

Anders dan de meeste broedplaatsen krijgt Bajesdorp een permanent karakter. De bewoners en gebruikers van de elf woningen en negen ateliers zijn collectief eigenaar,
waardoor verkoop is uitgesloten. De lancering van woensdag wordt dan ook ‘de vrijkoop van Bajesdorp’ genoemd. Het wordt voorgoed van de woningmarkt gehaald en daarmee is betaalbaar wonen en werken voor nu en de toekomst gegarandeerd.

Dit model zou ook kunnen worden toegepast op andere plekken in Amsterdam. Den Oudendammer: “De combinatie wooncoöperatie en broedplaats is uniek voor Bajesdorp. Maar de gemeente wil broedplaatsen vast onderdeel maken van gebiedsontwikkeling. Op dit moment is vooruitlopend hierop bij tien tenders in de stad een broedplaats opgenomen in het programma. Ook zijn er voor de komende vier jaar veertien kavels voor wooncoöperaties vastgesteld.”

Nieuwe initiatieven hoeven niet zelf het wiel uit te vinden. “Wij hebben al onze bevindingen online gedocumenteerd,” vertelt Van Oort. “Wij willen een kenniscentrum zijn zodat anderen hun voordeel kunnen doen met onze ervaringen. Wie hier komt te wonen en werken heeft de verantwoordelijkheid om af en toe een rondleiding te geven of toelichting te geven.”

Crowdlending
Met de bouw van Bajesdorp is een bedrag van circa 2,5 miljoen euro gemoeid, dat wordt besteed aan bouwmaterialen, vergunningen en de architect. Zo’n 60 procent van het
totaalbedrag wordt gedekt door een hypotheek die verstrekt wordt door de Duitse coöperatieve bank GLS. De bewoners en gebruikers leggen zelf ieder 5000 euro in en de
gemeente geeft een subsidie voor het ontwikkelen van de broedplaats. Het resterende bedrag wordt bijeengebracht via ‘crowdlending’.

“Een broedplaats in een nieuwe wijk zorgt voor sociaal-maatschappelijke versterking,” vinden ook Kloeze en Vink. “Dit model is een uitstekend alternatief voor de slecht functionerende huizenmarkt en de trage productie van nieuwbouw. Het gaat zeker op meer plekken gebeuren.”

Het komende halfjaar worden obligaties verkocht van €250 elk die samen 6 ton moeten
opbrengen. Afhankelijk van de looptijd hebben de obligaties, gepresenteerd als ‘investering in idealen’, een rendement van 1,7 tot 2,5 procent. De verkoop wordt vandaag gestart maarop de voorinschrijvingen werd zo enthousiast gereageerd dat de eerste 111.000 euro al binnen is.

Bron: https://www.parool.nl/amsterdam/bajesdorp-broedplaats-in-samenwerking-met-ex-krakers-buzz-die-de-wijk-nodig-heeft~bdc4a7d6/ (12 mei 2021)